ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΝΕΟ ΚΙΘΑΡΙΣΤΑ (Ιαν 2017)

ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΝΕΟ ΚΙΘΑΡΙΣΤΑ

                             εργάσιμου

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Αποφάσισες να μάθεις κιθάρα. «Πανεύκολο! όλοι κάτι λίγο κουτσοπαίζουν» θα ακούσεις από τον ένα. «Δύσκολο, εγώ δε τα κατάφερα» από τον άλλο. Και οι δύο έχουν το δίκιο τους.

 Για να μάθεις κιθάρα χρειάζονται (εκτός από τη κιθάρα) δύο: Εξάσκηση και (καλό) αυτί. Η εξάσκηση είναι απολύτως απαραίτητη, χωρίς αυτή δεν θα μάθεις, θέλει υπομονή και επιμονή. Το καλό αυτί βοηθάει. Αυτός που έχει καλό αυτί μπορεί και ξεχωρίζει τις νότες, τον διαφορετικό ήχο τής μίας από τής άλλης, πράγμα που δεν είναι δεδομένο σε όλους τους ανθρώπους και στον ίδιο βαθμό. Να ξέρεις ότι το αυτί είναι κι' αυτό ένα όργανο (σα τη φωνή) και εξασκείται, «δουλεύεται» όπως λέμε. Για να μάθεις χρειάζεται και ένα τρίτο, το σπουδαιότερο: Να αγαπήσεις τη κιθάρα. Μόνο τότε θα παίζεις - εξασκείσαι ατέλειωτες ώρες επειδή εσύ το θέλεις και σού αρέσει, και όχι επειδή «πρέπει» για να μάθεις.

Πριν αρχίσεις να μαθαίνεις κιθάρα, μάθε να κουρδίζεις τη κιθάρα. Εκμάθηση με ξεκούρδιστο όργανο δεν γίνεται. Πάντα πριν αρχίζεις να παίζεις μη ξεχνάς να τσεκάρεις αν η κιθάρα σου είναι (σωστά) κουρδισμένη. Πώς κουρδίζεται; Με ένα κουρδιστήρι. Είναι πανεύκολο. Κατά σειρά από τη ψιλή - πρίμα, στη χοντρή - μπάσα χορδή: 1η-μι («καντίνι»), 2η-σι, 3η-σολ, 4η-ρε, 5η-λα, 6η-μι (μπάσο).

Στη λατινική σημειογραφία που έχει επικρατήσει, και θα χρησιμοποιώ από δω και πέρα, οι νότες έχουν ως εξής: ντο-C, ρε-D, μι-E, φα-F, σολ-G, λα-A, σι-B. Δηλαδή η κιθάρα κουρδίζεται:1η-E, 2η-B, 3η-G, 4η-D, 5η-A, 6η-E.

Φαίνεται αστείο, μα το κούρδισμα είναι πρόβλημα σε πολλούς κιθαρίστες: Είπαμε, πριν αρχίσεις να παίζεις τσέκαρε αν είναι κουρδισμένο το όργανο και, αν δεν είναι, κούρδισέ το. Προσοχή όμως, κούρδισε καλά μία φορά και άρχισε να παίζεις. Μη το σκαλίζεις συνεχώς «ξανακουρδίζοντας» μία - μία τις χορδές σφίγκοντας και ξεσφίγκοντάς τες. Το μόνο που θα καταφέρεις είναι να σού φαίνεται συνεχώς η κιθάρα ξεκούρδιστη!   Όταν το αυτί σου εξασκηθεί το κούρδισμα θα γίνει για σένα παιχνιδάκι, και χωρίς κουρδιστήρι.

 Το μπράτσο της κιθάρας χωρίζεται σε διαστήματα που λέγονται «τάστα». Μετρώντας τα τάστα στη ταστιέρα, αρχίζοντας από αυτό κοντά στα κλειδιά ανεβαίνοντας προς το ηχείο, έχουμε 1ο, 2ο, 3ο κ.ο.κ. τάστο και τις αντίστοιχες «θέσεις» στη ταστιέρα.

 

Στη κιθάρα παίζουμε «ακόρντα» ή «ακοπανιαμέντα» ή «συγχορδίες» δηλαδή περισσότερες από μία νότες μαζί που ακούγονται - συνηχούν ταυτόχρονα. Με τα ακόρντα μπορούμε να συνοδέψουμε ένα σκοπό (μελωδία) που τραγουδάμε, ή παίζουμε στη κιθάρα μας μαζί με τα ακόρντα, ή τραγουδάει - παίζει κάποιος άλλος. Στη πράξη για να φτιάξουμε ένα ακόρντο πιέζουμε με τα δάχτυλα του αριστερού χεριού τις χορδές στα τάστα, και μετά για να ακουστεί τις χτυπάμε με τα δάχτυλα τού δεξιού χεριού.

Αποφάσισα να γράψω τις «οδηγίες προς νέο κιθαρίστα» με ερέθισμα τις ερωτήσεις που δέχομαι χρόνια τώρα από φίλους και γνωστούς τού τύπου «πώς το 'παιξες αυτό;», «πώς σου' ρθε;», το 'χεις «βγάλει;», «πώς τα βρίσκεις αμέσως;», το' χεις «προβάρει;», το «ξέρεις;», τα «θυμάσαι;» «πώς;» (με έκπληξη), προκειμένου να λύσω επιτέλους τις απορίες τους. Αν μπορέσουν να βοηθήσουν και τις αδερφές ψυχές (έτσι τους νοιώθω) νέους κιθαρίστες, τότε ακόμα καλύτερα. Οι οδηγίες αυτές δεν απευθύνεται σε κάποιον που θέλει να μάθει ένα δύο συγκεκριμένα κομμάτια - αυτός δεν τις χρειάζεται, μπαίνει στο internet και τα μαθαίνει. Απευθύνεται στο φιλόδοξο κιθαρίστα που ξεκινάει και θέλει να μάθει το όργανο έτσι ώστε να μπορεί να παίζει όποιο τραγούδι ή σκοπό αγαπάει και μάλιστα ει δυνατόν στην ατάκα, χωρίς πρόβα, χωρίς σημειώσεις ή σκονάκια, χωρίς να το «ξέρει», χωρίς να είναι αναγκασμένος να «θυμάται» τα ακόρντα (που αν τα «θυμάται» σίγουρα κάποια στιγμή θα τα ξεχάσει και θα μείνει άφωνος ιχθύς…)  Αυτό δεν είναι εύκολο. 

ΑΚΟΡΝΤΑ: ΕΙΚΟΝΕΣ ΣΤΗ ΤΑΣΤΙΕΡΑ

Τα ακόρντα δημιουργούν συγκεκριμένες εικόνες (οπτικά σχήματα) στη ταστιέρα. Βασικά σχήματα είναι τα:

Ε     : μι   (ματζόρε)

A     : λα  (ματζόρε)

C     : ντο (ματζόρε)

Και τα αντίστοιχα μινόρε

Em  : μι μινόρε

Am  : λα μινόρε

Cm  : ντο μινόρε

    

Εξάσκηση:

1) Κοίταξε τα σχήματα με προσοχή ώστε να σού εντυπωθούν οπτικά. Είναι σημαντικό γιατί τα σχήματα αυτά επαναλαμβάνονται.

2) Μάθε να παίζεις πολύ καλά τα παραπάνω ακόρντα. Μέσα στο κύκλο είναι το δάχτυλο με το οποίο θα πατάς τη χορδή. 1:δείκτης, 2:μέσος, 3:παράμεσος, 4:μικρός. (Η δακτυλοθεσία είναι ενδεικτική και όχι αυστηρά περιοριστική. Ζητούμενο είναι ο ήχος κάθε νότας να ακούγεται πεντακάθαρος χωρίς θαμπάδες και τριξίματα ανεξάρτητα του πώς πιάνεις τ’ ακόρντα).

3) Παίξε τα ματζόρε ακόρντα συνεχόμενα ως εξής: 4 ισόχρονα χτυπήματα του δεξιού χεριού το κάθε ακόρντο (στην αρχή πολύ αργά και προοδευτικά αυξάνοντας ταχύτητα) αλλάζοντας E, Α, C. Επανέλαβε όσο χρειάζεται μέχρι ν' ακούγονται τ' ακόρντα πεντακάθαρα χωρίς θαμπάδες και τριξίματα. Πρόσεχε οι αλλαγές από το ένα ακόρντο στο άλλο να γίνονται μέσα στο χρόνο, πάντα ισόχρονα.

4) Παίξε τα μινόρε ακόρντα συνεχόμενα με τον ίδιο τρόπο αλλάζοντας Em, Αm, Cm. Επανέλαβε…

5) Παίξε τα ακόρντα με τον ίδιο τρόπο αλλάζοντας E, Em, A, Αm, C, Cm. Επανέλαβε…

Δώσε βάση στα παρακάτω, ισχύουν και για τη συνέχεια:

1ο): Δεν ενδιαφέρει η ταχύτητα - δηλαδή το πόσο γρήγορα ή όχι κάνεις τις αλλαγές από το ένα ακόρντο στο άλλο, αλλά το να γίνονται σωστά, δηλαδή ισόχρονα και πάντα μέσα στο χρόνο (ποτέ «χύμα»). 

2ο): Θα το επαναλάβω, φρόντισε ο ήχος σου να είναι πεντακάθαρος χωρίς θαμπάδες και τριξίματα.

Μόνο όταν καταφέρεις αυτά τα δύο θα είσαι έτοιμος να πάς παρακάτω.

ΜΠΑΡΕ

Είσαι έτοιμος λοιπόν!

Τα ακόρντα που έμαθες λέμε ότι παίζονται σε «ανοιχτή θέση» γιατί περιλαμβάνουν χορδές (νότες) που ακούγονται ελεύθερες (ανοιχτές).

Τα σχήματα αυτά επαναλαμβάνονται στη ταστιέρα (το ίδιο σχήμα στη 1η θέση, στη 2η, στη 3η κ.ο.κ.)

Στις παρακάτω εικόνες φαίνονται τα ακόρντα που προκύπτουν από αυτά που ήδη έμαθες αν τα πιάσουμε στη 1η θέση. Μέσα στο κύκλο είναι κατά τα γνωστά το δάχτυλο με το οποίο θα πατάς τη χορδή. Εάν δάχτυλο σε ένα ακόρντο πατάει περισσότερες από μία χορδές λέμε ότι το ακόρντο αυτό παίζεται «μπαρέ».

Τα ματζόρε:

και τα μινόρε:

Εναλλακτικά το Bb χωρίς μπαρέ:

Εξάσκηση:

1) Μάθε να παίζεις πολύ καλά τα ακόρντα αυτά στις θέσεις 1έως 5.

2) Παίξε τα ματζόρε ακόρντα όπως αυτά στην ανοιχτή θέση, στις θέσεις 1 έως 5.

3) Παίξε τα μινόρε ακόρντα όπως αυτά στην ανοιχτή θέση, στις θέσεις 1 έως 5.

4) Παίξε τα ακόρντα συνεχόμενα όπως αυτά στην ανοιχτή θέση, στις θέσεις 1 έως 5 αλλάζοντας από ματζόρε σε μινόρε.

Παίξε τα μπαρέ πολλές φορές, τόσες όσες χρειάζεσαι ώστε να δυναμώσει το δάχτυλο που πιάνει το μπαρέ και ο ήχος να βγαίνει πεντακάθαρος. Είπαμε, αργά και σωστά - όχι μπουρδουκλώματα.

«ΣΥΝΕΧΕΙΑ» ΤΩΝ ΑΚΟΡΝΤΩΝ ΣΤΗ ΤΑΣΤΙΕΡΑ - ΑΝΑΣΤΡΟΦΕΣ

Αν κατάφερες τα προηγούμενα είσαι έτοιμος για περισσότερα.

Κάθε  ακόρντο «συνεχίζεται» (επαναλαμβάνεται σε διαφορετική θέση) στη ταστιέρα.

Οι νότες τού ακόρντου δεν είναι με την ίδια σειρά, αλλά, ανάλογα με τη θέση (πιάσιμο) η σειρά τους αλλάζει. Λέμε ότι έχουμε «αναστροφές» του ίδιου ακόρντου.

Π.χ. οι αναστροφές του Ε από «ανοιχτή» μέχρι 9η θέση:

Παρατήρησε ότι το Ε στη 2η θέση (πάνω δεξιά) είναι ίδιο σχήμα με το D στην ανοιχτή θέση (κάτω).

Παρατήρησε ότι:

Tο Ε στη 4η θέση είναι ίδιο σχήμα με το C στην ανοιχτή θέση.

Το Ε στην 7η θέση είναι ίδιο σχήμα με το Α στην ανοιχτή θέση.

Το Ε στην 9η θέση είναι ίδιο σχήμα με το G στην ανοιχτή θέση (κάτω).

Οι αναστροφές του Εm από «ανοιχτή» μέχρι 9η θέση:

  

 

Αντιπαρέβαλλε:

Το Em (ανοιχτή θέση - 2η εικόνα) με το Ε (1η θέση )

Το Em (2η θέση - 3η εικόνα) με το Ε (2η θέση - 3η εικόνα)

Το Em (πάνω δεξιά) με το Ε (2η θέση - 4η εικόνα)

Παρατήρησε ότι το Εm στη 2η θέση (πάνω δεξιά) είναι ίδιο σχήμα με το Dm στην ανοιχτή θέση (κάτω).

 Αντιπαρέβαλλε:

Το Em (πάνω αριστερά)  με το Ε (4η θέση )

Το Em (7η θέση) με το Ε (7η θέση )

Το Em (9η θέση) με το Ε (9η θέση)

Παρατήρησε ότι το Εm στη 9η θέση είναι ίδιο σχήμα με το Gm στην ανοιχτή θέση (κάτω).

Από τη 12η θέση και μετά τα ακόρντα επαναλαμβάνονται ίδια (τα Ε και Εm στη 12^η θέση είναι ίδια σχήματα με αυτά στην ανοιχτή θέση κ.ο.κ.)

Εξάσκηση:

1) Μάθε να τα παίζεις τις αναστροφές του Ε, πρώτα τις ματζόρε κι' έπειτα τις μινόρε, από ανοιχτή έως 9η θέση. Παίξε τις τόσες φορές όσες χρειάζεσαι να σού εντυπωθούν οπτικά τα πιασίματα στη ταστιέρα. Όταν τα μάθεις θα τα παίζεις στα τυφλά!

2) Παίξε τις σε κάθε θέση αλλάζοντας από ματζόρε σε μινόρε (2+2 ισόχρονα χτυπήματα).

3) Παίξε τις (ένα χτύπημα η κάθε μία) έτσι ώστε η ψηλότερη νότα της κάθε αναστροφής να σχηματίζει μελωδική γραμμή με την επόμενη. Δώσε βάση στις αναστροφές που η ψηλότερη νότα τους παίζεται στη χορδή μι (καντίνι). 

4) Παίξε τις μία μία νότα (από τη χαμηλή στη ψηλή) τελειώνοντας κάθε φορά στη ψηλή νότα της επόμενης (ψηλότερης) αναστροφής.

5) Άλλαξε θέση και ανέβα ένα ημιτόνιο από το Ε και πήγαινε στο F κ.ο.κ. Ψάξε, βρες και παίξε τις αναστροφές σε όλους τους τόνους.

Έπηξες; Να θυμάσαι ότι αν φιλοδοξείς να μάθεις το όργανο η γνώση των αναστροφών είναι απαραίτητη.

ΣΥΓΓΕΝΙΚΑ ΑΚΟΡΝΤΑ - ΟΜΑΔΕΣ

Μαθαίνεις κιθάρα για να παίζεις κομμάτια, ακριβέστερα για να μπορείς να παίζεις τα ακόρντα που έχουν. Τα ακόρντα κάθε κομματιού δεν είναι στη τύχη μα συγγενικά μεταξύ τους. 

 Λίγα περί μουσικής θεωρίας για να γίνει κατανοητό τι σημαίνει «συγγενικά»:

Ας αριθμήσουμε τις νότες μιας κλίμακας: I - II - III - IV - V - VI - VII

Τα συγγενικά ακόρντα είναι:

I          1η ματζόρε ή αλλιώς: τονική

II m      2η μινόρε

III m     3η μινόρε

IV         4η ματζόρε

V          5η ματζόρε

VI m     6η μινόρε ή αλλιώς: σχετική μινόρε

VII mb5  (δες παρακάτω «παράξενα ακόρντα»)

Αν πάρουμε π.χ. τη κλίμακα του C που έχει τις νότες

I     C

II    D

III   E

IV   F

V    G

VI   A

VII  B

τα «συγγενικά» ακόρντα είναι:

I            C

II m       Dm

III m      Em

IV          F

V           G

VI m      Am (σχετική μινόρε του C)

VII mb5  Bmb5

με άλλα λόγια ένα κομμάτι σε τόνο C θα έχει κάποια από τα παραπάνω ακόρντα.

Με την ίδια λογική ένα κομμάτι σε τόνο G θα έχει κάποια από τα ακόρντα: G, Am, Bm, C, D, Em, Fmb5  (κ.ο.κ.)

Ομαδοποιώντας τα συγγενικά ακόρντα προκύπτουν οι ομάδες:

I - IV

I - IV - V

I - VI m -II m - V

I - VI m - IV - V

I - II m - IV - V

I - II m - III m - IV – V

Ι - ΙΙΙ m - II m - V

Ι - ΙΙΙ m - IV - V

Δηλαδή π.χ. σε τόνο C, καθεμία από τις παραπάνω ομάδες έχει τ' ακόρντα:

Η ομάδα     (  I - IV ) :                      C, F

    "             ( I - IV - V) :                  C, F, G

    "             ( I - VI m -II m - V) :       C, Am, Dm, G

    "             ( I - VI m - IV - V) :           C, Am, F, G

    "             ( I - II m - IV - V) :            C, Dm, F, G

    "             ( I - II m - III m - IV – V) :   C, Dm, Em, F, G

    "             ( Ι - ΙΙΙ m - II m - V) :         C, Em, Dm, G

    "             ( Ι - ΙΙΙ m - IV - V) :            C, Em, F, G

Οι παραπάνω ομάδες είναι ενδεικτικές. Το πόσα και ποια συγγενικά ακόρντα έχει ένα κομμάτι, καθώς και η σειρά με την οποία αυτά παίζονται, εξαρτώνται από τη μελωδία του.

Σημείωσε πως ένα κομμάτι δεν αρχίζει απαραίτητα από τη τονική (π.χ. αν το παίζουμε σε τόνο C ματζόρε δεν αρχίζει απαραίτητα από το ακόρντο C ματζόρε). Μπορεί να ξεκινάει από οποιοδήποτε ακόρντο - π.χ. από τη σχετική μινόρε.  

Εξάσκηση:

1) Βρες τα συγγενικά ακόρντα σε όλους τους τόνους αρχίζοντας από τον C. Φρόντισε τα ακόρντα να είναι σε κοντινή θέση το ένα με τ' άλλο.

2) Βρες και παίξε (ένα χτύπημα του δεξιού χεριού σε κάθε ακόρντο ισόχρονα ανά ζευγάρι και επανέλαβε) τη σχετική μινόρε σε όλους τους τόνους αρχίζοντας από τον C ως εξής: C - Am, D - Bm, E - Dbm κ.ο.κ. Άκου προσεκτικά τη «πτώση» από τη τονική στη σχετική μινόρε να εξασκηθεί το αυτί σου.

3) Βρες και παίξε σε όλους τους τόνους αρχίζοντας από τον C τις παρακάτω ομάδες ακόρντων φροντίζοντας τα ακόρντα να είναι σε κοντινή θέση το ένα με τ' άλλο,

ως εξής (στη παρένθεση ισόχρονα χτυπήματα):

I - IV - I - IV              (2-2-2-2) επανέλαβε

I - IV - V                    (2-2-4) …

I - VI m -II m - V         (2-2-2-2) …

I - II m - IV - V           (2-2-2-2) …

I - II m - III m - IV - V  (2-2-2-1-1) …

Ι - ΙΙΙ m - II m - V       (2-2-2-2) …

Ι - ΙΙΙ m - IV - V         (2-2-2-2) …

Παρατήρησε ότι σε όλες τις παραπάνω ομάδες (πλην της πρώτης) το τελευταίο ακόρντο (μετά από το οποίο επαναλαμβάνεις τη σειρά γυρνώντας στη τονική) είναι η Vη. Η Vη αυτή παίζεται συνήθως έβδομη Π.χ. σε τόνο C θα παιχτεί G7  (Δες παρακάτω: «έβδομες»)

Σημαντικό: Μη παίζεις μηχανικά. Παίζε με όρεξη και πάντα άκουγε τι παίζεις - να μη κοιμάται τ' αυτί σου!

Η ΚΛΙΜΑΚΑ ΜΕ ΑΚΟΡΝΤΑ

 Π.χ. η κλίμακα του Ε παιγμένη με (τα «συγγενικά» της) ακόρντα:

            α' τρόπος                                                                      

          β' τρόπος 

                                                 

Παρατήρησε ότι:

Στη πρώτη εικόνα  η κλίμακα ξεκινάει με Ε σε ανοιχτή θέση και καταλήγει σε Ε στη 12η θέση (ίδιο σχήμα με αυτό στην ανοιχτή). Οι ψηλότερες νότες των ακόρντων σχηματίζουν μια μελωδική γραμμή (αυτή της κλίμακας).

Στη δεύτερη εικόνα ξεκινάει με την αναστροφή του Ε στη 2η θέση και καταλήγει Ε στη 14η θέση (ίδιο σχήμα με αυτό στη 2η - η δακτυλοθεσία του αναγράφεται αλλά δεν εμφανίζεται στη ταστιέρα). Και εδώ οι ψηλότερες νότες των ακόρντων σχηματίζουν μια μελωδική γραμμή (οι χαμηλότερες σχηματίζουν τη κλίμακα).

Να θυμάσαι πως οι αλλαγές των ακόρντων ακούγονται ωραιότερα όταν οι ψηλότερες νότες τους δημιουργούν μία μελωδική γραμμή.

Στη πρώτη εικόνα όλα τα ακόρντα παίζονται στην αναστροφή 1η - (3η - 5η - 1η) ενώ στη δεύτερη στην αναστροφή 1η - (5η - 1η - 3η). Δες και αντιπαρέβαλε με παρακάτω «πώς χτίζονται τα ακόρντα».

Στα παρακάτω ακόρντα η χαμηλότερη νότα σχηματίζει μια κατιούσα μελωδική γραμμή (κλίμακα του Α):

και επανάληψη απ' την αρχή (Α στη 5η θέση).

Εξάσκηση:

1) Παίξε τη κλίμακα του Ε με ακόρντα (ένα χτύπημα ισόχρονα κάθε ακόρντο) και με τους δύο τρόπους. Παρατήρησε τις θέσεις να σού εντυπωθούν.

2) Παίξε τη κλίμακα του C με ακόρντα όπως αυτή του Ε αρχίζοντας από την ανοιχτή θέση. Ψάξε και προσπάθησε τις υπόλοιπες.

3) Παίξε τη κατιούσα κλίμακα του Α με ακόρντα όπως παραπάνω (ένα χτύπημα ισόχρονα κάθε ακόρντο). Ψάξε και προσπάθησε τις υπόλοιπες.

ΜΕΤΑΤΡΟΠΙΕΣ

Λίγα ακόμα περί μουσικής θεωρίας:

Σε ένα κομμάτι μπορεί να υπάρχουν περαστικά και άλλα ακόρντα πέρα από αυτά τού τόνου του, οπότε μιλάμε περί «μετατροπίας» (προσωρινή αλλαγή τόνου μέσα στο κομμάτι). Συνηθισμένες μετατροπίες είναι:

Αντί VI m (σχετική μινόρε) > VI

Αντί II m  (δεύτερη μινόρε) > II

Αντί III m  (τρίτη μινόρε)    > III

Αντί I (ματζόρε)                 > I m (μινόρε)  

Αντί I m (μινόρε)                >  I (ματζόρε)

Δηλαδή ένα κομμάτι π.χ. στο τόνο C, μπορεί να έχει τις παρακάτω μετατροπίες:

Η σχετική μινόρε του Am να γίνει Α.

Η δεύτερη μινόρε του Dm να γίνει D.

Η τρίτη μινόρε του Em να γίνει E.

Από C να γίνει Cm.

Από Cm να γίνει C.

κ.ο.κ.

Εξάσκηση:

1) Βρες τις παραπάνω μετατροπίες σε όλους τους τόνους (όπως στο C).

2) Παίξε (από δύο ισόχρονα χτυπήματα σε κάθε ακόρντο) σε όλους τους τόνους αρχίζοντας από τον C τις παρακάτω ομάδες ακόρντων με μετατροπίες (οι μετατροπίες με έντονα στοιχεία σε παρένθεση): 

I - (VI) - II m - V   επανέλαβε

I - (VI) - (II) -  V  … 

I - VI m - (II) - V  …

I - IV -   (II) -  V   …  

Ι - (ΙΙΙ) - VI m - IV …

I - (III) - IV -   (II)  …  

ΚΥΚΛΟΣ 4ης

Μέχρι τώρα έμαθες ότι ένα κομμάτι έχει τα ακόρντα τού τόνου του, άντε μπορεί και κάποιες μετατροπίες.

Πέρα από τα προηγούμενα υπάρχει και ο λεγόμενος «κύκλος 4ης», ένα κομμάτι μπορεί να είναι «χτισμένο» πάνω σ' αυτόν. Στο κύκλο 4ης το επόμενο ακόρντο είναι η 4η του προηγούμενου:

    C - F - Bb - Eb - Ab - Db -  F# - B - E - A - D - G - (C)

 

(με αντίστροφη φορά προκύπτει ο κύκλος 5ης).

Συνηθισμένη σειρά ακόρντων που θα συναντήσεις σε κομμάτια βασισμένα στο κύκλο 4ης είναι:

Αρχίζοντας από C:   (Cm - Fm - Bb - Eb - Ab - Db - G)  και επανάληψη.

Κατ΄ αντιστοιχία αρχίζοντας από F:  (Fm - Bbm - Eb - Ab - Db - F#  - C) και επανάληψη.

κ.ο.κ.

Εξάσκηση:

1) Βρες τα ακόρντα του κύκλου 4ης σε όλους τους τόνους αρχίζοντας από C και παίξε τα ως εξής:

4 ισόχρονα χτυπήματα κάθε ακόρντο και στο τελευταίο 8. Παίξε τα πρώτα κατεβαίνοντας στη ταστιέρα (π.χ. αρχίζοντας από C: Τα Cm και  Fm στην 8η θέση, τα Bb και Eb στην 6η, τα Ab και Db στην 4η, το G στην 3η και επανάληψη) και έπειτα σε αναστροφές (π.χ. Cm και Fm στην 8η, Bb στη 10η, Eb στην 11η, το Ab στην 8η, το Db στην 9η, το G στην 7η και επανάληψη). Παίξε τα σε όσο περισσότερους συνδυασμούς αναστροφών μπορείς σε όλη τη ταστιέρα. Παρατήρησε τα πιασίματα των αλλαγών στις 4ες να σού εντυπωθούν, και άκου να συνηθίσει το αυτί σου τη χαρακτηριστική διαδοχή ήχων που δημιουργούν οι αλλαγές. Θα συναντήσεις τον κύκλο 4ης σε πολλά κομμάτια.

Αρχίζοντας από C μπορείς να βάλεις τα εναλλακτικά ακόρντα:  αντί Cm > C,  αντί Db >  Dm7b5 (δες παρακάτω  «πώς χτίζονται τα ακόρντα»).

Παρατήρησε ότι πάντα το τελευταίο ακόρντο (μετά από το οποίο επαναλαμβάνεις από την αρχή το κύκλο) είναι η Vη του πρώτου ακόρντου. Η Vη αυτή παίζεται συνήθως έβδομη (π.χ. αρχίζοντας από C: G7, αρχίζοντας από F: C7, κ.ο.κ. δες παρακάτω  «έβδομες»).

Δες για τον κύκλο 4ης και παρακάτω «ακόρντα με κοινή νότα».

ΠΩΣ ΧΤΙΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΑΚΟΡΝΤΑ

Λίγα ακόμα περί μουσικής θεωρίας:

Κάθε ακόρντο περιλαμβάνει τη 1η, 3η και 5η νότα της κλίμακας. Ανάλογα με τη σειρά που βρίσκονται η 1η, 3η και 5η νότα της κλίμακας μέσα στο ακόρντο, έχουμε τις τρεις αναστροφές του ίδιου ακόρντου: 1-3-5, 3-5-1 και 5-1-3.

Π.χ. το C (ματζόρε) έχει τις νότες C, E, G ενώ το Cm έχει τις νότες C, Eb, G (παρατήρησε ότι η μόνη διαφορά μεταξύ ματζόρε και μινόρε είναι ότι η 3η νότα της κλίμακας κατεβαίνει στο μινόρε κατά ένα ημιτόνιο).

Κάθε άλλη επιπλέον νότα πέρα από αυτές της 1ης, 3ης και 5ης βαθμίδας μεταβάλλει το όνομα του ακόρντου.

Έχουμε λοιπόν για τα ματζόρε (τα ίδια ισχύουν και για τα μινόρε) ανάλογα με τις βαθμίδες που προστίθενται, π.χ. στο C τα παρακάτω ακόρντα :

(1+3+5)                   : C                       

      "      + 4             : Csus4  ή  C+4 

      "      + 6             : C6   (έκτη)

      "      + b7           : C7  (έβδομη)

      "      + b7 + 2      : C9   (ένατη)

      "      + b7 + 2 + 4 : C11  (εντέκατη)

      "      + b7 + 2 + 6 : C13   (δέκατη τρίτη)

      "      + b7 + b2    : C7b9

      "      + b7 + #2    : C7#9

      "      + b7 + 4      : C7sus4

      "      + 7              : Cmaj7  ή  CΔ   (μεγάλη έβδομη)

      "      + 7 + 2        : Cmaj7/9  ή  CΔ/9

       "     + 2              : Cadd9  ή  C+9  

 1+3+b5        : Cb5        (ελαττωμένη 5η)

1+3+#5        : Caug ή C+  (αυξημένη 5η)

1+3+b5+7     : C7b5

1+3+#5+7     : C7aug ή C7+

1+b5+6+#9   : Cdim ή Co  (ντιμινουίτα)

ΕΒΔΟΜΕΣ

Οι αναστροφές του Ε7 στη Ε καντίνι:

Οι δύο τελευταίες είναι εναλλακτικά πιασίματα (αντί αυτών στη 2η και στη 5η θέση αντίστοιχα).

Οι αναστροφές του Ε7 στις μεσαίες χορδές:

 

Η τελευταία είναι εναλλακτικό πιάσιμο (αντί αυτού στη 5η θέση).



Οι αναστροφές του Ε7 στις μπάσες χορδές:

Η τελευταία είναι εναλλακτικό πιάσιμο (αντί αυτού στη 9η θέση).

Εξάσκηση:

1) Μάθε πολύ καλά τις αναστροφές του Ε7 όπως παραπάνω.

2) Ψάξε, βρες και παίξε τις υπόλοιπες. 

3) Ψάξε, βρες και παίξε τις αναστροφές του Em7 όπως παραπάνω και στη συνέχεια τις υπόλοιπες.

4) Παίξε τη κλίμακα του Ε με ακόρντα και με τους δύο τρόπους αντικαθιστώντας τα μινόρε ακόρντα με έβδομες (m7).

Δώσε βάση στις έβδομες. Χρησιμοποιούνται συνέχεια. Πέρα από αυτό, όπως θα παρατήρησες προηγούμενα στο «πως χτίζονται τα ακόρντα», πάνω σε αυτές «πατάει» μια μεγάλη ομάδα ακόρντων.

ΝΤΙΜΙΝΟΥΙΤΕΣ

Παρατήρησε ότι η ίδια ντιμινουίτα επαναλαμβάνεται ανά τρία τάστα. Έχουμε δηλαδή μόνο τρία ακόρντα dim:

Η Cdim είναι ίδια με τις Adim, Ebdim και F#dim.

Η Dbdim είναι ίδια με τις Bbdim, Edim και Gdim.

Η Ddim είναι ίδια με τις Bdim, Fdim και Abdim.

Τρία διαφορετικά πιασίματα των dim: Δες τις παραπάνω εικόνες. Είναι οι 4φωνες επαναλήψεις της ίδιας dim, στην αριστερή εικόνα στη Ε καντίνι, στη μεσαία στις μεσαίες χορδές και στη δεξιά στις μπάσες.

Εξάσκηση:

Παίξε τις (ένα χτύπημα ισόχρονα κάθε dim) όπως στις παραπάνω εικόνες μέχρι να τις μάθεις πολύ καλά.

«ΠΑΡΑΞΕΝΑ» ΑΚΟΡΝΤΑ

 Μιλάω για αυτά με τα «μακριά» ονόματα. Κι' ας φαίνονται «κάπως», για σένα πλέον δεν έχουν τίποτα παράξενο.

Σε κάθε ευκαιρία ψάχνε στο Internet  τα πιασίματα σε όλη τη ταστιέρα. Ανάλυε μία μία τις νότες κάθε πιασίματος να καταλάβεις πως χτίζεται.

Θα παρατηρήσεις ότι σε κάποια πιασίματα παραλείπεται η 5η βαθμίδα. Η 5η στα πιασίματα που έχουν πολλές νότες παραλείπεται αναγκαστικά. Τα πιασίματα περιλαμβάνουν συνήθως – όχι πάντα - τη 1η (τονική - από την οποία παίρνει το όνομά του το ακόρντο) και πάντα τη 3η (από την οποία καθορίζεται αν είναι ματζόρε ή μινόρε). Σε αυτές «κολλάνε» οι βαθμίδες που προσθέτουν στο ακόρντο το «ιδιαίτερο» ηχόχρωμα που αποζητάμε (π.χ. 7, 9, maj7, b9 κ.ο.κ.)  Εάν σε κάποιο πιάσιμο δεις να παραλείπεται η τονική τότε υπονοείται ότι αυτή παίζεται από κάποιο άλλο όργανο (συνήθως το μπάσο).

Θα παρατηρήσεις επίσης ότι ίδια πιασίματα έχουν διαφορετικό όνομα.

H 6 (ματζόρε) είναι ίδιο πιάσιμο με την m7.

Η dim είναι ίδιο πιάσιμο με την 7b9 και το mb5

Η m6 είναι ίδιο πιάσιμο  με τη m7b5 και την 9 (ματζόρε).

H maj7 είναι ίδιο πιάσιμο με τη m9.

H 13 είναι ίδιο πιάσιμο με τη m6/9.

…

Π.χ. δες τα παρακάτω:

            

           


Ta «παράξενα» ακόρντα χρησιμοποιούνται ευρύτατα σαν εναλλακτικά ακόρντα άλλων. Π.χ. αντί C παίζουμε Cmaj7 ή C6 ή C6/9, αντί C7 παίζουμε C9, ή C7b9, ή C13…

Μην αγχώνεσαι και κυρίως μη προσπαθήσεις να τα αποστηθίσεις μια κι' έξω γιατί θα πήξεις και θ' απογοητευτείς. Θα τα μάθεις αργά και σταδιακά παίζοντάς τα σε κομμάτια.

Σημασία σ' όλα αυτά δεν έχει η αποστήθιση (εντάξει έμαθες ότι το τάδε ακόρντο πιάνεται έτσι σε μία θέση – αλλά πώς θα το χρησιμοποιήσεις; πού θα το παίξεις;) Σημασία έχει πώς συνδέονται με τα υπόλοιπα ακόρντα κατά το παίξιμο. Μη βιάζεσαι, οι συνδέσεις προϋποθέτουν πολύ καλή γνώση αναστροφών των «παράξενων» ακόρντων σε όλη τη ταστιέρα και εμπειρία. Επιπλέον, ακούσματα: Άκου μουσική, πολύ μουσική - αυτή που σ' αρέσει μα καλό είναι να μη βάζεις στεγανά. (Τα ακούσματά σου θα είναι η δεξαμενή από την οποία κάθε φορά θα παίρνεις για να παίξεις τα δικά σου. Όσο πιο γεμάτη, τόσο καλύτερο).  Να θυμάσαι πως η κιθάρα «κατακτιέται» αργά, χτίζεις πετραδάκι - πετραδάκι, αλλά ό, τι καταφέρεις να κάνεις δικό σου ουδέποτε θα σ' αφήσει.

Εξάσκηση:

1) Παίξε τη κλίμακα του Ε με ακόρντα και με τους δύο τρόπους ως εξής:

 (Emaj7 – F#m7 –Abm7 – A6 – B6 – Dbm7 – Ebdim – E6/9)

2) Παίξε τη κλίμακα με ακόρντα όπως παραπάνω  σε όλους τους τόνους.

ΑΚΟΡΝΤΑ ΜΕ ΚΟΙΝΗ ΝΟΤΑ

Θυμάσαι ότι οι αλλαγές των ακόρντων ακούγονται ωραία όταν οι ψηλότερες νότες τους δημιουργούν μία μελωδική γραμμή. Το ίδιο συμβαίνει όταν η ψηλότερη νότα τους είναι κοινή.

 Π.χ. παρατήρησε τις παρακάτω αλλαγές:

H oμάδα (Im - IV ) στo Cm (ακόρντα Cm και F) με κοινή νότα τη νότα G:

            

 Η ίδια ομάδα με κοινή νότα τη νότα Eb:

            

H ομάδα (I - VI m -II m - V) στο τόνο C (ακόρντα C, Am, Dm, G) με κοινή νότα τη νότα Ε:

           

         

  

Η ομάδα ( I - (VI) - II m -  V ) στο τόνο G (ακόρντα G, E, A, D) με κοινή νότα τη νότα G:

          

 Η ομάδα (I - II m - IV - V) στο τόνο G (ακόρντα G, Em, C, D) με κοινή νότα τη νότα D:

            

 Η ομάδα ( VI m - (II)- IV - V ) στο τόνο D (ακόρντα Bm, E, G, A) με κοινή νότα τη νότα D:

         

Η ομάδα ( I - (VI) - II m - V ) στο τόνο F (ακόρντα F, D, Gm, C) με κοινή νότα τη νότα A:

       

    Ο κύκλος 4ης από Dm (ακόρντα Dm, Gm, C, F, Bb, Eb, A):

Παρατήρησε τα Dm, Gm7 έχουν κοινή νότα τη νότα F, τα C, Fmaj7 τη νότα E, και τα Bb, Ebmaj7, A7sus4 τη νότα D.  Άκουσε προσεκτικά τη πτώση από 7sus4 σε 7 (από νότα D σε Db).

Εξάσκηση:

1) Μάθε καλά τις παραπάνω ομάδες ακόρντων με κοινή νότα.

2) Βρες και παίξε τις ομάδες αυτές (τις δύο πρώτες από 4 ισόχρονα χτυπήματα σε κάθε ακόρντο και τις υπόλοιπες από 2) σε όλους τους τόνους. Φρόντισε τα ακόρντα να είναι σε κοντινή θέση το ένα με τ' άλλο.

3) Παίξε τον κύκλο 4ης όπως παραπάνω σε όλους τους τόνους (4 ισόχρονα χτυπήματα κάθε ακόρντο).

ΤΟ ΔΕΞΙ ΧΕΡΙ

Και το δεξί χέρι τι κάνει; Ένα, δύο ή τέσσερα χτυπήματα το κάθε ακόρντο και αυτό είναι όλο; Όχι βέβαια! Το δεξί χέρι «παίζει» το ρυθμό. Μπορεί να παίζει ρυθμικά κρατώντας το ρυθμό με ισόχρονα χτυπήματα, μπορεί να «μοιράζει» τις νότες του ακόρντου μέσα στο ρυθμό (αρπίσματα), μπορεί να παίζει νότα - νότα μια μελωδία, μπορεί όλα μαζί! Το δεξί χέρι δουλεύει όσο το αριστερό. Πάντα σε συνεργασία μαζί του.

Κι' όλα αυτά με πένα ή με δάχτυλα; Θα συμβούλευα το δεύτερο, πέντε πένες είναι προτιμότερες από μία. Εδώ βέβαια μπαίνει και το στυλ του καθενός, υπάρχουν πένες που πετάνε…  

Εξάσκηση:

 Άκου, βλέπε και παίζε. Μόνο αυτό.   

ΠΑΙΖΕ ΚΟΜΜΑΤΙΑ

Ακολούθησες τις οδηγίες τού εργάσιμου κατά γράμμα, τα έμαθες (σχεδόν) όλα και είσαι έτοιμος να παίξεις κομμάτια - αν δεν το' χεις κάνει ήδη!

Εξάσκηση:

Πιάσε ένα κομμάτι που σ' αρέσει και ακούγοντάς το από το YouTube προσπάθησε να το βγάλεις με τ' αυτί. Συγκεκριμένα κατά σειρά:

- Πρώτα προσπάθησε να βρεις τον τόνο και σε ποια ομάδα ακόρντων κινείται η μελωδία.

- Στη συνέχεια βρες τα ακόρντα και πού αλλάζουν.

- Τέλος, αφού έχεις κάνεις τα προηγούμενα, προσπάθησε να παίξεις τη μελωδία (συνήθως τη λέει ο τραγουδιστής), εάν μπορείς «ντύνοντάς» την με τα ακόρντα.

Εάν τα βρεις σκούρα μπορείς να ανατρέξεις στο internet, δεν θα σε συμβούλευα όμως. Η μασημένη τροφή δεν βοηθάει. Πιάνοντας ένα κομμάτι με το αυτί μπορεί να είναι χρονοβόρο, αλλά το κέρδος της εξάσκησης (αυτιού και χεριών) είναι μεγάλο. Έχε τη μασημένη τροφή μόνο για τα πολύ δύσκολα σε σένα και πάντα αφού προηγούμενα το έχεις βασανίσει μονάχος.

Αφού έχεις δουλέψει καλά ακόρντα και αναστροφές, αφού κάνεις τα παραπάνω και είσαι σίγουρος ότι «το' χεις», προσπάθησε να παίξεις τa κομμάτιa με τον δικό σου τρόπο, παραλλάσσοντας τη μελωδία, αλλοιώνοντας τον ρυθμό, βάζοντας εναλλακτικά ακόρντα… μη φοβηθείς, τόλμησέ το - όπως μπορείς και αισθάνεσαι.

Κάτι ακόμα, σημαντικό: Μη προσπαθείς να παραβγείς σε ταχύτητα και δεξιοτεχνία τον κιθαρίστα που ακούς. Στην αρχή φέρε τον ρυθμό στα μέτρα σου, δηλαδή παίξε το τραγούδι όσο γρήγορα εσύ μπορείς. Εάν μπορείς αργά δεν πειράζει, εάν μπορείς πολύ αργά ακόμα καλύτερα! Αρκεί να κρατάς ένα σταθερό ρυθμό και να μη βγαίνεις έξω από αυτόν. Ότι παίζεις, ακόρντα ή σόλο, πρέπει να' ναι μέσα στον - έστω πολύ αργό - χρόνο. Μην αγχώνεσαι για ταχύτητα, θα έρθει σταδιακά χωρίς να το καταλάβεις με τη τριβή. Παίζε πάντα κρατώντας ένα σταθερό ρυθμό με ήχο καθαρό. Όχι (δήθεν) γρήγορα, μπουρδουκλώνοντας δάχτυλα και ήχο, με τριξίματα και θαμπάδες, πότε γρήγορα και πότε αργά ανάλογα με πώς σε βολεύει, θα το ξαναπώ όχι «χύμα».

ΣΑΝ ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Θα παρατήρησες ότι δεν ασχολήθηκα καθόλου με κλίμακες πέρα από τα απολύτως απαραίτητα θεωρητικά για τη κατανόηση των ακόρντων. Δεν ασχολήθηκα γιατί στα ακόρντα παίζεται όλο το παιχνίδι! Ξέροντας καλά τα ακόρντα σε όλο το μπράτσο της κιθάρας δεν τις χρειάζεσαι, ή ακριβέστερα θα τις παίζεις στα παιξίματά σου χωρίς να τις ξέρεις! Άσε λοιπόν κατά μέρος τις κλίμακες (αν και είμαι βέβαιος ότι τη blues πεντατονική κλίμακα ήδη θα την έχεις παίξει - μείνε μόνο σ' αυτή). Μην αναλωθείς σε ατέλειωτα «μακαρόνια». Η τεχνική είναι χρήσιμη, μα με ρέγουλα. Κάνοντας με τις ώρες τεχνική θα αποκτήσεις ταχύτητα, μα θα μάθεις να παίζεις στο όργανο ασκήσεις και όχι μουσική - άσε που θα χαλάσεις και το αυτί σου! Κάνε τεχνική με μέτρο (5-10 λεπτά) πριν αρχίσεις να παίζεις, μόνο για ζέσταμα.

Σαν επίλογος λοιπόν… γιατί δεν τελείωσες. Συνέχισε δυνατά, ταβάνι στη μουσική είναι ο ουρανός. Να θυμάσαι: Το συναρπαστικό ταξίδι που ξεκίνησες με τη κιθάρα σου ουδέποτε θα σε αφήσει…



                                                                                                                Ιαν. 2017